Πρόσφατα έπεσε στα χέρια μου ένα ενδιαφέρον άρθρο, που διαπραγματευόταν τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία. Πρωτίστως δεν νομίζω ότι η κοινωνική θέση της γυναίκας είναι υπό διαπραγμάτευση, αλλά επειδή η ιστορία άλλα μας υποδεικνύει θα πάω με το ρεύμα.
Αναφέρεται λοιπόν μεταξύ άλλων ότι
στις 24/10/1975 το 90% των γυναικών στην Ισλανδία, έκαναν απεργία με κύριο
στόχο να διεκδικήσουν ίση μεταχείριση στο χώρο εργασίας. Μια δυναμική κίνηση
που είχε ως μακροχρόνιο αποτέλεσμα αυτήν τη στιγμή να συζητούμε για πλήρη
ισότητα ανδρών και γυναικών με ενδεικτικό παράδειγμα ότι το 50% των
βουλευτών στο ισλανδικό κοινοβούλιο είναι γυναίκες.
Δεν πέρασαν πολλά χρόνια από εκείνη
την ιστορική μέρα, ώσπου φτάνει και στη χώρα μας, παρέα με τον αέρα της «αλλαγής»
της δεκαετίας του ’80, το κίνημα της χειραφέτησης των γυναικών. Άρχισαν να
μπαίνουν στο μυαλό της μέσης Ελληνίδας έννοιες όπως απελευθέρωση -λες και
επρόκειτο για την έξοδο του Μεσολογγίου- ίσα δικαιώματα, σεξουαλικότητα, ίση
αντιμετώπιση κ.λπ.
Ξαφνικά λοιπόν η κυρία Μαίρη Παναγιωταρά βγαίνει όλο καμάρι από το
σπίτι, πετάει και καίει το σουτιέν της στην πλατεία μαζί με τις φίλες της,
κάνοντας την πρώτη πράξη επανάστασης απέναντι στο κατεστημένο που την
ήθελε νοικοκυρά, δούλα και κυρά. Αναζητά εργασία, μαθαίνει να
οδηγεί και νιώθει την απελευθέρωση να πλησιάζει. «Ε, ναι λοιπόν, θα δουλέψω για
να έχω το κομμωτήριο μου, τα ρούχα μου, τις τσάρκες μου και τα ωραία μου, που
λέει και το λαϊκό άσμα». Έτσι, τόσο αισιόδοξα ξεκίνησε η όλη φιλοσοφία για την
χειραφέτηση των γυναικών στην Ελλάδα.
Ωστόσο επειδή όλα κρίνονται εκ του
αποτελέσματος, ας ρίξουμε μια ματιά στο σήμερα:
Ισλανδία: Εξίσωση στους μισθούς εργασίας, επιδόματα
μητρότητας, στήριξη στην άγαμη μητέρα, στήριξη στις διαζευγμένες οικογένειες.
Άδειες μητρότητας και πατρότητας, κρατικοί παιδικοί σταθμοί για όλες τις
ηλικίες, μελέτη κατά κύριο λόγο στο σχολείο, κοινωνικές δομές που διευκολύνουν
την ομαλή λειτουργία της οικογένειας σε περιπτώσεις ΑΜΕΑ ή χρόνια
πασχόντων.
Ελλάδα: Η γυναίκες δουλεύουν άπειρες ώρες πολλές φορές υπό αδιευκρίνιστες
συνθήκες. Ο μισθός έχει καταντήσει μία λέξη διφορούμενη, όχι μόνο εξαιτίας των
συνθηκών κρίσης. Διατήρηση με δόξα και τιμή όλων των ρόλων και των παλιών και
των νέων. Η μέση Ελληνίδα είναι
εργαζόμενη, σύζυγος, μαμά, κόρη, δασκάλα, οικιακή βοηθός, μαγείρισσα και
νοσοκόμα των γιαγιοπαππούδων όταν και εφόσον χρειαστεί. Εμψυχωτής και
διασκεδαστής και ταξιτζής των παιδιών, κοινωνικά πρόθυμη σε γάμους, βαφτίσεις
και λοιπές εκδηλώσεις και φυσικά ….ερωμένη! Για άδειες εργασίας δε θα
το συζητήσω «πρέπει να πάμε στο χωριό να δούμε τους γονείς και να κάνουμε
δουλειές στο σπίτι γιατί θα πέσει το ρημάδι, κρίμα είναι αφού μας το έγραψαν».
Στόχος μου δεν είναι να αναλύσω την
αντιπαλότητα των δύο φύλων. Αντιθέτως θα ήθελα να συζητήσω το πως σε μια
απροετοίμαστη και παραδοσιακά ανδροκρατούμενη κοινωνία όπως η ελληνική,
τουλάχιστον εκείνες τις δεκαετίες, εντάχθηκε μια φιλοσοφία βορειοευρωπαϊκή.
Εδώ είναι βαλκάνια, κυρία μου,
μια χώρα που τα τελευταία 100 χρόνια έχει υποφέρει πολέμους, εμφύλιες συρράξεις
και δικτατορίες όπου οι άντρες έπρεπε να είναι μπροστά και οι γυναίκες στα
μετόπισθεν. Πώς έρχεσαι λοιπόν να ανατρέψεις κοινωνικές δομές και στερεότυπα
αιώνων;
Πώς περιμένεις αυτή την αλλαγή όταν εσύ ως μάνα μεγαλώνεις τον
κανακάρη σου στα ώπα - ώπα , με το γαλατάκι του -σε ενήλικη έκδοση τον καφέ-
στο κρεβάτι ενώ από την κόρη περιμένεις να μάθει να κάνει δουλειές και να σου
φέρει ένα ποτήρι νερό στα γεράματα; Όταν ακόμη συντηρείς -αν όχι
ασπάζεσαι- στερεότυπα στις συζητήσεις με τις φίλες σου όπως τα παρακάτω:
Αν δούμε μια γυναίκα οδηγό να
τρακάρει πρέπει να πάει σπίτι της να πλύνει κανένα πιάτο, αν δούμε γυναίκα
καριερίστρια αυτόματα λέμε πως αυτή δεν κάνει για σπίτι, αν δούμε γυναίκα σε
μια παραδοσιακά αντρική θέση (π.χ. οδηγός νταλίκας) λέμε πως είναι τουλάχιστον
ανέραστη.
Δηλαδή, χειραφέτηση στην Ελλάδα τελικά σημαίνει «έβαλα τα χεράκια
μου και έβγαλα τα ματάκια μου». Το πρόβλημα της δεινής θέσης
στην οποία έχει περιέλθει η κατά τα άλλα πολύ δημιουργική Ελληνίδα, ξεκινά από
την ίδια. Δεν μπορούμε να κατηγορούμε συνεχώς τους άλλους -τον άντρα μας, τη
μάνα που μας μεγάλωσε, την παιδεία, την θρησκεία, την άτιμη κοινωνία που άλλους
τους ανεβάζει και άλλους τους κατεβάζει.
Η παιδεία και η θρησκεία, η κοινωνία είναι μέσα μας. Είναι αυτό
που είμαστε εμείς, αυτό που θέλουμε από τον εαυτό μας, αλλά τελικά καταλήγουμε
να το ζητάμε από τους άλλους. Σκέψου, λοιπόν πώς θα ήθελες να είσαι
χειραφετημένη ή μη, ζήτα από τον εαυτό σου τα δικαιώματα σου, αρχικά στην
κλειστή ομάδα της οικογένειας. Δε θέλουμε απελευθερωμένες
γυναίκες να γειώνουν τον ρόλο των αντρών.
Θέλουμε απελευθερωμένες
προσωπικότητες, χειραφετημένες αντιλήψεις και όχι στεγανά και παρωπίδες. Έτσι θα λειτουργούν ομαλά οι γυναίκες πλάι
πλάι με τους άντρες όπου ο καθένας ιδανικά θα κάνει αυτό που τον ευχαριστεί,
χωρίς αισθήματα αδικίας και παράπονα που στο μόνο που μας οδηγούν είναι στη
δημιουργία κομπλεξικών χαρακτήρων, όπως ο διευθυντής/ντρια στη δουλειά που
θέλει να σου επιβληθεί για επιβεβαίωση.
Ας το πάρουμε από την αρχή, οι
ριζικές αλλαγές πονάνε. Δεν εννοώ να γυρίσουμε στο σπίτι. Εννοώ να
απελευθερωθούμε από τα προσωπικά μας δεσμά ως γυναίκες που θέλουμε μετά μανίας,
ή τουλάχιστον έτσι μας έμαθαν να σκεφτόμαστε, να κρατάμε όλους τους
ρόλους για να νιώθουμε ικανές. Ας το δούμε και από αυτή την οπτική γωνία, ίσως
έρθει τελικά η αλλαγή που ζητάμε.
